Blog yazılarımızı yazılarımızı takip eden dostlarımızın bildiği üzere, her ay bir yazımızı Emin Nedret İşli tarafından derlenmiş, “Âdâb-ı Taâm”* adlı kitaptan bir alıntıya ayırıyoruz. Bu ayki alıntımız, 1894 tarihinde, Kasbar Matbaası tarafından basılmış 30 sayfalık “Avrupa’da Merâsim ve Adât” adlı kitaptan olacak. Kitabın “Umûmî Sofralarda Âdâb” başlığını taşıyan bölümünde bakın hangi önerilerde bulunuluyor… 1800’lerin sonunda yazılmış metni, Emin Nedret’in “Âdâb-ı Taâm” adlı kitabındaki şekliyle aktarıyoruz:
- Çorba içerken ağzınız ile gürültü etmeyiniz ve bitirdikten sonra tekrar istemeyiz.
- Önünüzdeki tabak üzerine eğilmeyiniz.
- Ekmeği ısırmayıp koparırız ve çorba derûnuna atmayınız.
- Bıçakla bir şey yemeyiniz. Keza çatalınıza büyük bir lokma alıp bıçak muâvenetiyle ağzınıza götürmeyiz.
- Balığı bıçak ile yemeyiniz.
- Çatal ve bıçağın istimaline dikkat ediniz. Çatalı dik ve bıçağı hançer gibi tutmayınız.
- Süratle taâm etmeyip bilâkis aheste ve teenni ile ediniz.
- Ağzınızı doldurmayınız ve bir şey çiğnerken kıtırtı ve şapırtı etmeyiniz.
- Bıçağı ne yağa ve tuzluğa ve ne de hariçte bulunan diğer bir şeye sokmayınız.
- Et keser iken dirseklerinizi vücudunuzdan ayırmayınız.
- Meşrûbât istimâlinde kadehi burnunuza temâs ettirmeyiniz.
- Sebzede kaşık istimâl etmeyiniz.
- Tabağınızdaki çorbayı son katresine ve önünüzdeki ekmeği nihâyet kırıntısına yemeğiniz ve tabağınızı silip yalamayınız.
- Yemek tevzî olunur iken tabağınızı uzatmayınız.
- Ağzınızdan çıkarmak lâzım gelen bir şeyi çatal ve çekirdekli bir nesne ile ise kaşık vâsıtasıyla tabağınıza bırakıp tükürmekten ihtirâz ediniz.
- Yanınızdakini rahatsız etmeden etmekten sakınınız.
- Ağzınız dolu iken söylemeyiniz ve lokmayı dâima küçük alınız.
- Bir şeyi almak için ittisalinizdekinin tabağı üzerinden kolunuzu uzatmayınız ve hizmetçi hazır iken komşunuzdan bir şey istemeyiz.
- Ve birine lâkırdı söyler iken diğerine arkanızı çevirmeyiniz.
- Parmağınız ile bir şey işâret etmeyiniz ve sofra üzerinde bir nesne ile oynamayınız.
- Önünüzdeki peşkire ağzınızı silmeyiniz.
- Muhteriz ve mütereddit olmayıp serbest ve melûf görününüz.
- Çatalınızı yere düşürmeyiniz ve böyle bir hâl vâki olur ise diğerini talep edip tekrar yerden almayız.
- Etrafınızdaki münâsebetsiz şamata ve hadiselere dönüp bakmayız.
- Bilâ-pervâ sandalyenin arkasına dayanıp uzanmayınız.
- Dirseklerinizi sofraya dayamayınız.
- Bir cemiyete gideceğiniz vakit soğan ve sarımsak yemeyiz.
- Yediğiniz veya içtiğiniz şeylerin üzerinize dökülmesinden veya eser bırakmasından sakınınız.
- Misafirlerinizi yedirmek veya içirmek için ısrâr etmeyiz.
- Peşkirinizi buruşturmayarak ve katlamayarak sofra üzerine bırakınız.
- Kadınlar kalkmadıkça sofradan çekilmeyiz.
- Bir taâmı sevmediğinizi beyân ile reddetmeyip sadece bir teşekkürle iktifâ ediniz.
- Bir cemiyet-i resmiyede midenizden veya sofrada bulunan taâmın batiyyü’lhazm olduğundan bahsetmeyiniz.
- Sofraya götürmek istediğiniz kadına daima sağa kolunuzu takdîm ediniz ve kendisini sağınıza oturdunuz.
- Âmiyâne hâl ve hareketten ve hatâ-yı fâhişten ihtirâz ediniz ve fakat bunu kibir ve gurûr derecesine vardırmayız.
- Sâhib veya sâhibe-i hâneye bâde’t-taâm ziyâde teşekkür etmeyip bilâkis kendileriyle geçirilen zamandan dolayı hâsıl olan mahzûziyetinizi beyân ile iktifâ ediniz.
- Sabah kahvaltısına perişân hâlde gitmeyiz.
- Kahve ve çikolata emsâli misilli şeyleri tabağına döküp içmeyiniz ve kaşığı fincan derûnunda bırakmayıp tabağa koyunuz.
- Refâkatinizde kimse olduğu hâlde sofrada okumayınız.
- Taâm hitâm bulmaksızın sofradan kalkmayız.
İşte böyle sevgili dostlar…
Mutfağımızın, yemek kültürümüzün bir tarihi var ve her daim feyz aldığımız bu tarih, lezzetleri kadar ilginç bilgileri de ihtiva ediyor. 1894 tarihinde, Kasbar Matbaası tarafından basılmış 30 sayfalık “Avrupa’da Merâsim ve Adât” adlı kitaptan okuduğunuz bu satırlar gibi…
Bir sonraki blog yazımızda buluşmak üzere, sıhhat ve afiyetle kalın.
* Emin Nedret İşli / Âdâb-I Taâm / ruhun gıdası kitaplar / 2018
